11. SPEKTRI I MËSIMEVE MORALE
Kurani i Shenjtë nuk u konceptua për një
popull apo për një epokë, dhe sipas gamës së
mësimeve të tij morale ai është i gjërë
sa vetë njerëzimi. Ai është një Libër
i cili bëhet udhërrëfyes për të gjithë
njerëzit në të gjitha kushtet e jetës, si për
njeriun injorant e primitiv ashtu dhe për filozofin e urtë,
si për njeriun e biznesit ashtu dhe për atë që jeton
në vetmi, si për të pasurit ashtu dhe për të
varfërit. Prandaj, ndërsa jep rregulla të ndryshme për
jetën, ai kërkon nga individi që të ndjekë
rregullat më të mira të cilat janë të zbatueshme
për rrethanat në të cilat jeton (39:55). Në qoftë
se përmban udhëzime nga njera anë të cilat janë
llogaritur për të ngritur moralisht njerëzit e zhytur
në shkallët më të ulëta të qytetërimit
dhe për t’ua mësuar atyre mënyrat elementare të
sjelljes në shoqëri, ai gjithashtu sjell rregulla që
i drejtojnë njerëzit për të arritur shkallët
më të larta të përparimit moral e shpirtror. Mësimet
e larta morale ideale janë padyshim të nevojshme për
përparimin e njeriut, por vetëm ata të cilët janë
në gjendje t’i kuptojnë ato ideale do të jenë në
gjendje të përfitojnë prej tyre. Por në këtë
klasë nuk bëjnë pjesë masat e gjëra në
një komb apo komunitet, sado i lartë të jetë standarti
i tij i qytetërimit. Si rrjedhojë, Kurani përmban rregulla
udhëzuese për të gjitha fazat nëpër të
cilat njeriu ka qenë i detyruar të kalojë në marshimin
e tij përpara që nga kushtet e primitivizmit në ato të
njeriut me zhvillim të lartë shpirtror. Ato përfshijnë
të gjitha degët e veprimtatisë njerëzore dhe kërkojnë
zhvillimin e të gjitha aftësive mendore të njeriut.
Islami kërkon shfaqjen e çdo cilësie
që përmban në vetvete njeriu, dhe bën vetëm
një kufizim, domethënë, që ajo të shfaqet në
rastin e duhur. Ai kërkon nga njeriu që të tregojë
si butësi ashtu dhe guxim, por secila në rastin e duhur. Ai
i mëson njerëzit që të falin, por në të
njejtën kohë ai kërkon që kur natyra e keqbërjes
kërkon ndëshkim, duhet të jepet ndëshkim në
përputhje me shkallën e krimit. Ai thotë: "Falni
kur e shikoni se falja do të sillte rezultate pozitive". Përsëri,
ai i mëson njerëzit të tregojnë veti të larta
morale në rrethanat më të disfavorëshme, të
jenë të ndershëm bile dhe kur ndershmëria ka të
ngjarë ta fusë njeriun në situata të ngatërruara,
të thonë të vërtetën edhe kur pohimi i së
vërtetës është kundër atyre që janë
më të afërt e më të dashur për ne, të
tregojnë keqardhje bile dhe duke sakrifikuar interesat e veta,
të jenë të durueshëm edhe nën vuajtjet më
të rënda, të jenë të mirë bile dhe me
ata që u kanë bërë keq. Në të njejtën
kohë ai na meson që të ndjekim rrugën e mesme; ai
i mëson njerëzit të ushtrojnë cilësitë
fisnike të cilat janë vendosur në natyrën e tyre
nga Zoti kur janë duke u marrë me punët e tyre. Ai nuk
ngulmon që njeriu të shkëputet nga lidhjet e tij materiale;
ai kërkon që ata t’i shërbejnë Zotit, por jo si
murgjit; ai i porosit ata që ta shpenzojnë pasurinë e
tyre, por jo në mënyrë të atillë sa të
mbeteni "në pikë të hallit e pa asnjë grosh";
ai i meson ata të jenë kokëulur por jo duke humbur vet-respektin;
ai i këshillon që të falin, por jo në mënyrë
të atillë sa t’u japin zemër fajtorëve; ai i lejon
të ushtrojnë të gjitha të drejtat e tyre, por jo
deri aty sa të cënojnë të tjerët; dhe e fundit
fare, ai kërkon nga ata që ta predikojnë fenë e
tyre, por jo duke denigruar të tjerat.
|